Nhớ về Xóm Mới năm xưa

 

"Xóm Mới! Xóm Mới"

 

Địa danh Xóm Mới không rơ xuất hiện tự bao giờ và do ai đặt? Có lẽ không người nào có thể giải đáp một cách chính xác được. Ngày nay Xóm Mới không c̣n là một xóm mới nữa, mà Xóm Mới đă trở thành một xóm cũ tự mấy chục năm qua rồi. Nhưng địa danh Xóm Mới vẫn tồn tại trong ḷng người Việt Nam. Dù sống ở trong nước hay hải ngoại, mỗi khi nghe đến địa danh Xóm Mới th́ ai nấy cũng đều nghĩ đến một vùng ngoại ô ở không xa Sài G̣n và gồm toàn dân Bắc Kỳ di cư, nơi nổi tiếng sản xuất pháo cùng với món “Mộc Tồn” nổi tiếng rất là "quốc hồn quốc túy" .

 

 

Mộc tồn là món cầy tơ,

Mắm tôm, mẻ, xả, lá mơ, củ riềng,

Húng thơm, húng quế giao duyên,

Bánh đa, chanh, ớt, nhóm liền ḷ than,

Chả ch́a, thịt luộc bắt ham,

Tiết canh, sườn nướng, thênh thang ḷng, dồi,

Xáo ninh, rựa mận đầy nồi.

Thêm tái áp chảo, lại thồi chả chiên,

Cạn chai rượu thuốc ngả nghiêng,

Quốc hồn, quốc túy, lưu truyền nhân gian.

 

Dương Toàn Thịnh

 

 

Mùa Thu năm 1954, đất nước Việt Nam thân yêu bị phân chia thành hai miền Nam Bắc cách biệt với hai thể chế chính trị đối lập. Tháng chín năm đó, gia đ́nh tôi từ giă Hà Nội để vào Nam sinh sống. Tạm trú trong thành phố Sài G̣n đuọc vài tuần lễ th́ Tổng Ủy Di Cư mở thêm một trại định cư tại Xóm Mới. Xóm Mới chỉ cách tỉnh lỵ Gia Định khoảng năm cây số, nhưng nếu hỏi thăm bác tài xế taxi hay xích lô th́ chẳng ai rơ ở đâu. Nếu gặp một bác xà ích xe ngựa lâu năm trong nghề th́ cũng chỉ được trả lời một cách rất lơ mơ: "Qua nghe nói Sớm Mới ở miệt G̣ Dấp chi đó". Có hỏi thêm th́ chỉ được đáp lại bằng cách lắc đầu quầy quậy với mấy tiếng: "Qua cũng không rơ lắm".

Gia đ́nh tôi là một trong số những người di cư tị nạn đầu tiên tới Xóm Mới. Mấy tháng đầu, mọi người tạm trú trong những căn nhà làm vội vàng lợp tôn bao quanh bằng những tấm phên tre sơ sài. Có hôm ban ngày trời nóng bỏng, đêm xuống khí hậu lại khá lạnh, khiến cho những ông già bà cả Bắc Kỳ tị nạn chưa quen với thời tiết miền Nam nên rất khó chịu, càng nặng ḷng nhớ về cố hương miền Bắc xa vời.

 

 

Bấy giờ Xóm Mới chỉ là một vùng hoang địa, xa xa lác đác một vài căn nhà của đồng bào địa phương ẩn sau những vườn cây xanh tốt. Hàng ngày Phủ Tổng Ủy Di Cư tiếp tục đưa đồng bào tị nạn tới Xóm Mới, có ngày bẩy tám chục, có ngày hơn trăm và có ngày tới hơn ba trăm người.

Về phương diện hành chính, trại di cư Xóm mới thuộc xă An Nhơn, quận G̣ Vấp. Mỗi khi có việc, đồng bào phải đi bộ lên văn pḥng xă gọi là "nhà làng" xa trại hơn một cây số. Khi đó vị xă trưởng là ông Nguyễn ăn Phước người địa phương, lúc nào cũng cầm lọ dầu gió lên mũi hít. C̣n nhớ con dấu của Hội đồng nhà làng có ba chữ quốc ngữ "An Nhơn Xă".

 

Đến cuối năm1954, dân số trại định cư Xóm Mới đă lên đến bốn ngh́n, nhưng Chính phủ vẫn tiếp tục đổ dồn dân di cư tới Xóm Mới. Đông người mới đến nên cán bộ làm nhà không kịp, nhiều gia đ́nh đă phải dùng những tấm tôn gác vào bên cạnh những mái nhà để làm nơi trú ẩn. Dân Xóm Mới ban đầu nay nhiều cụ đă về chầu tiên tổ, c̣n những người trẻ tuổi chắc ít ai nhớ đến những ngày mới thành lập trại.

Dân số khu vực Xóm Mới đă tăng trưởng thật nhanh chóng. Khi chương tŕnh định cư dân Bắc Việt tị nạn chấm dứt, Xóm Mới chưa đầy 10,000 người. Nhưng rồi ngoài số trẻ nhỏ mới sinh, lại có nhiều gia đ́nh khác đến cư ngụ tại Xóm Mới. Trước khi thời thế đổi thay vào hồi cuối tháng Tư năm , vừng Xóm Mới có khoảng 15,000 người, nhưng nay con số đó đă lên đến trên 50,000.

 

Nói đến Xóm Mới - G̣ Vấp, có lẽ nhiều người nghĩ khu vực này chỉ toàn gồm ngụi "Bắc Kỳ di cư". Nhưng trong thực tế, ngay từ năm , ngoài những người Bắc Kỳ di cư tị nạn, c̣n có người địa phương mà trong cuộc chiến -da phải bỏ xă An Nhơn lên Sài G̣n hay các nơi khác, đến nay thanh b́nh đă trở lại quê cũ làm ăn và tái lập nghiệp trong vùng Xóm Mới trên phần đất của tổ tiên. Nhưng những đồng bào chính tông này không ở chung với khu vực định cư, mà chỉ sống ở sát trại di cư.

Ngay từ ban đầu, trại di cư Xóm Mới gồm hầu hết những người gốc các tỉnh phía bắc vĩ tuyến 17. Qua những tài liệu, những hồ sơ dân số nhập trại hồi năm 1954-1955, chúng tôi thấy người tới Xóm Mới quê ở đủ các tỉnh: Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Hà Đông, Nam Định, Hà Nội, Bắc Giang, Yên Bái, Hưng yên, Thái B́nh, Hải Pḥng, Ninh B́nh, Kiến An, Hải Dương, Ḥa B́nh, Phú Thọ, Quảng Yên, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Nghê An, thâm chí có cả người sinh ở Quảng Nam và Huế. Ṭ ṃ hỏi chuyên th́ được biết những gia đ́nh tuy gốc người nguyên quán phía Nam sông bến Hải, nhưng trước đă ra Bắc lập nghiệp, nay cũng theo làn sóng di cư chạy vào Nam tị nạn cộng sản và cũng được Phủ Tổng Ủy Di Cư đưa đến tạm trú tại Xóm Mới rồi định cư luôn tại đây.

 

Ngay tự lúc ban đầu cũng như sau này, dân chúng Xóm Mới không phải chỉ gồm những người Công Giáo miền Bắc di cư, mà có nhiều người theo các tôn giáo khác như: Tin Lành, Phật Giáo. . . hay không phải là tín đồ của một tôn giáo nào mà chỉ là đạo thờ kính ông bà tổ tiên. Nhưng nhiều người vẫn ngộ nhận Xóm Mới là khu toàn ṭng Công Giáo. Sự hiểu lầm này cũng có lư do, v́ khách lạ đặt chân đến khu vực Xóm Mới th́ thấy rất nhiều nhà thờ, và nhà cửa của giáo hữu thường ở chung quanh nhà thờ xứ đạo ḿnh.

 

Trước tháng Tư năm 1975, Xóm Mới cũng có một ngôi chùa nổi tiếng là chùa Tiên Long ở tại khu Một (hồi di cư, Xóm Mới được chia ra thành từng Khu từ Một đến Tám). Vào những ngày sóc vọng trong tháng, các Phật tử trong vùng thường đến chùa lễ bái đông đảo. Chùa chỉ có các bà văi và sư nữ trụ tŕ chứ không có sư nam, chỉ riêng những ngày lễ vía hay các dịp đặc biệt th́ sư ông mới đến hành lễ hay thuyết pháp. Khu vực Xóm Mới c̣n có một Thánh Thất Cao Đài ở cách chùa Tiên Long khoảng nửa cây số về hướng Bắc trên đường đi Thông Tây Hội, nhưng cơ sở này là của người địa phương. Thành phần gốc dân Xóm Mới tuy phức tạp, như câu tục ngữ "chín người mười phương", và tuy theo các tôn giáo khác biệt nhưng vẫn sống vui vẻ ḥa nhă với nhau, không hề xẩy ra sự xích mích hay chia rẽ v́ lư do tôn giáo hay nguồn gốc.

 

Không rơ Xóm Mới có phải là nơi "đất lành chim đậu" như lời các cụ xưa thường nói, nhưng chỉ sau dăm năm thành lập, trại di cư Xóm Mới đă trở thành khu vực sầm uất, nhà cửa san sát, và càng ngày càng có nhiều người đến ở vùng này. Ai nấy đều có đời sống vật chất tương đối ổn định với những nghề nghiệp khác nhau, từ người làm ruộng, kẻ buôn bán, dạy học, cho đến những công chức, binh lính, sĩ quan hay các nghề mưu sinh tự do khác.

 

Xa cách Xóm Mới đến nay đă một phần tư thế kỷ, nhưng ḷng vẫn nhớ về Xóm Mới. Những kỷ niệm vui buồn cùng với những khuôn mặt thân yêu vẫn không bao giờ phai mờ trong trí nhớ. Ước mong ngày nào đó, như đàn chim lạc t́m về tổ ấm, những người chúng ta một thời đă sống ở Xóm Mới, sẽ cùng nhau trở về để cùng chung sống tại nơi quê cũ dấu yêu.

 

California, Tiết Lập Đông Canh Th́n

Vũ Kim Lăo Nhân

 

HOME                  EMAIL